مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران که ریاست شورایعالی استانها را نیز برعهده دارد در عین حالی که معتقد به مثبت بودن عملکرد شوراهاست اما آن را خالی از ایراد نیز نمیداند. به گفته چمران، در مجموع شوراها از بسیاری از سازمانها و دستگاههای دیگر، عملکرد بهتری داشتهاند و البته مشکلات و چالشهای فراوانی پیش روی خود دارند. وی بخشی از این اشکالات را بهخود شوراها نسبت میدهد و بخشی دیگر را نیز مرتبط به سازمانها و دستگاههایی میداند که با شوراها تعامل دارند.
رئیس شورای شهر تهران ضمن تاکید بر لزوم همکاری نزدیک سازمانها و دستگاههای مرتبط با شورای شهر گفت: بخشی از مشکلات شوراها بهدلیل عدمتحقق مدیریت واحد شهری و عدمواگذاری آن دسته از وظایفی است که نیازمند واگذاری آنها هستیم. احمد مسجدجامعی، عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر که رئیس ستاد هماهنگی شورایاری نیز هست، از شوراها بهعنوان نماد مردمسالاری نامبرده و میگوید: شورایاریها نماد مشارکت گسترده مردم در اداره امور شهرند و این هر دو یادگاری از قانون اساسی و امام خمینی(ره) است. تلاش برای تقویت نهاد نوپای شورایاریها یکی از مهمترین اقداماتی است که از نظر این عضو شورای شهر با شکلگیری شورایاریها در سطح 374 محله تهران و صدها نفر عضو به ثمر نشست که حضور مستمر آنها طی 2 سال گذشته در جلسات علنی شورای شهر به تقویت جایگاه شورایاران منجر شد که نمونه آن مشارکت شورایاران در تدوین بودجه شهرداری تهران است.
خسرو دانشجو، سخنگوی شورای شهر و عضو کمیسیون عمران شورای شهر است. وی با اعلام اینکه شوراها جای خود را در تصمیمگیری و تصمیمسازیهای کشور باز کردهاند درمورد عملکرد شوراها طی چند سال اخیر گفت: بهدلیل عضویت در شورای شهر تهران، خود را مرجع مناسبی برای پاسخگویی به این مسئله نمیدانم اما بهعنوان یک شهروند مطلع معتقدم که لازم است این سؤال توسط افراد و دستگاههای ناظر بر عملکرد شورای شهر انجام شود. از سوی دیگر، رسول خادم رئیس کمیسیون برنامه وبودجه، شورای شهر را مجموعه و نهادی مردمی دانست که به عقیده وی امور اجتماعی شاخصترین کارکرد آن است.
وی معتقد است که اگر شوراها نتوانند پای اصولی که مربوط به حقوق مردم است بایستند انگیزهای برای ادامه فعالیت در میان آنها باقی نمیماند.پروین احمدینژاد یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر تهران است. وی در مصاحبهای با اشاره به نهم اردیبهشت ماه بهعنوان روز شوراها اظهار داشت: روز شوراها بهعنوان نماد مردم سالاری دینی به ما یادآوری میکند که بهعنوان نمایندگان مردم در اداره شهر به قانون اساسی پایبند باشیم. وی ادامه داد: قانون اساسی در 9 اصل به اهمیت، جایگاه، حیطه و وظایف شوراها تاکید کرده است، این همه تاکید از نظر این عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران نشان از اهمیت فعالیت شوراها در اداره شهر دارد.
و اما معصومه آباد دیگر عضو شورای اسلامی شهر تهران که ریاست کمیسیون نامگذاری شورای شهر را برعهده دارد، معتقد است که لازمه انجام کارها در شهرداری وجود مدیریت یکپارچه شهری است بنابراین تا محقق نشدن مدیریت یکپارچه شهری شورای شهر به جایگاه اصلی خود دست پیدا نمیکند. وی با اشاره به اینکه عملکرد شوراها در طول دورههای مختلف حرکت رو به پیشرفتی داشته است، ادامه داد دردوره اول بدون اینکه هیچگونه ضابطه و قانونی وجود داشته باشد، مردم گروهی را انتخاب کردند، دوره دوم مانند نوزادی بود که دورههای نخست تشکیل خود را میگذراند و در حال حاضر به مرحله بلوغ رسیده و توانمندی حداکثری در آن نمود پیدا کرده است.حمزه شکیب، رئیس کمیسیون عمران شورای شهر معتقد است که هماکنون شورای شهر در ظاهر و به اسم نه در عمل شورای شهر است.
وی گفت: بهرغم همه تلاشهای صورت گرفته برای اینکه کل امور روزمره شهر اعماز آموزشی، خدماتی، اجتماعی، روحی، روانی، کالبدی و عمرانی شهر به مدیریت شهری واگذار شود اما متأسفانه هیچکدام عملی نشد. در واقع از نظر حمزه شکیب شوراهایشهر در معرض تلاطماتی قرار دارند که جایگاه فعلی آنها را تضعیف میکند و حل آن نیازمند تمرین دمکراسی بیشتر است. معصومه ابتکار، رئیس کمیته محیطزیست شورای شهر هم از جایگاه شوراها در قانون اساسی در حد یکی از قوای اصلی کشور نام میبرد و میگوید: در هرحال این اتفاق بزرگ بهعنوان نخستین تجربه در نوع خودش با کاستیها و اشتباهاتی هم همراه بود اما ثمرات و فواید آن در تحکیم مردمسالاریدینی و دخالت مردم در تصمیمات محلی و تمرکززدایی از قدرت غیرقابل انکار است.
وی اظهار داشت: شوراها طی 3دوره گذشته گرچه به جهت کیفی تحول چشمگیری داشتند اما از طرفی در این مدت شوراها برخلاف سیاستهای تمرکززدایی، قانون اساسی و سند چشمانداز 20 ساله نظام با موانع بسیاری مواجه بودند زیرا عدهای به شورا به چشم رقیب نگریستند به همین دلیل بهشدت با بروز یک قدرت و توانمندی جدید بهعنوان شورا مقابله کردند. ابتکار افزود: شورای شهر در دور سوم فعالیت خود با وجود همه محدودیتها بهعنوان یک نهاد هماهنگکننده و تسهیلگر و تقویتکننده گامهای فرابخشی مؤثری نیز برداشت. مرتضی طلایی، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران با اعلام اینکه شوراها مطابق با قانون اساسی بهعنوان یک نهادمدنی حاکمیتی بهدلیل اداره امور در سطح محله، روستا، بخش، شهر، شهرستان و استان تشکیل شدهاند، گفت: شناخت نارساییها و حلوفصل مشکلات آنها، نظارت بر امور مدیران اجرایی، جلب مشارکت مردم در امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، عمرانی، آموزشی، رفاهی و تمرکززدایی در تصمیمگیریها از جمله دلایل تشکیل شوراهاست. مرتضی طلایی اظهار داشت: بهنظر میرسد با وجود همه تلاشهای صورتگرفته شوراها تا رسیدن به جایگاه مدنظر قانون اساسی فاصله زیادی داشته باشند و به همین دلیل موفق به پیشبرد وظایف و اختیارات خود نمیشوند. وی ادامه داد: بهنظر میرسد تحقق واقعی جایگاه شوراها نیازمند اصلاحاتی در ساختار اجرایی کشور است که رویکرد اصلی آن تفکیک امور ملی و محلی از همدیگر و متعاقب آن تحقق مدیریت یکپارچه محلی است.
حسن بیادی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران معتقد است که در بررسی عملکرد شوراها نحوه تعامل سایر دستگاهها و دولت با شوراها، وجود فرهنگ کار شورایی و جمعی، نحوه تعامل شهرداریها با شوراها، مسائل مالی و اقتصادی و نوع نگاه حاکمیت به شوراها همه عواملی هستند که باید جداگانه بررسی شوند. وی بهعنوان مثال میگوید: قانون در حوزه وظایف، اختیارات، تشکیلات و انتخابات شوراها دچار نقص، تعارض، ابهام، تفسیرهای مختلف، اشکالات حقوقی و شفاف نبودن مرزهاست. بیادی گفت: در حوزه اجرا بدنه اجرایی کشور در برابر شوراها زیاد بوده و میل به تمرکزگرایی و عدمتفویض وجود دارد. نبود مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهری یکی دیگر از مشکلات و چالشهای اساسی شوراهاست که از نظر بیادی باعث شده تا شوراها موفق به رسیدن به جایگاه واقعی خود نشوند. وی ادامه داد:
بهنظر من جایگاه واقعی شوراها زمانی مشخص خواهد شد که در مجموعه نظام، مرز بین تقسیم کار ملی و تقسیم کار محلی مشخص و امور محلی و خدماتی با همه اختیارات آن به نهاد شوراها سپرده شود و هر روز سنگی جلوی پای مدیریتهای محلی انداخته نشود. محمدعلی نجفی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر در این باره معتقد است: امروزه شوراها ظرفیتهای بسیار بالایی دارند و میتوانند علاوه بر وظایف خود، عهدهدار مسائل دیگر نیز باشند، بنابراین دولت میتواند با استفاده از این ظرفیت تعدادی از فعالیتهای اجراییاش را از دوش خود بردارد. به گفته نجفی، این موضوع زمانی اتفاق خواهد افتاد که دولت نیز خواهان افزایش اختیارات شوراها بهعنوان بازوی سیاستگذار و بازوی نظارتی در مسائل مربوط به زندگی شهری بوده و از آن استقبال و حمایت کند. این درحالی است که به گفته این عضو شورای شهر و براساس شواهد موجود در حال حاضر چنین استقبالی از سوی دولت وجود ندارد. وی اظهار داشت: درصورت سنجیدن عملکرد شورای شهر با شاخص مؤثر و مفید بودن میتوان گفت که در مجموع عملکرد شورای شهر تهران قابل دفاع و مثبت بوده است.
این عملکرد در بخش سیاستگذاری و تصویب مقررات حتی بیشفعال بوده اما در بخش نظارت و کنترل کمتر موفق بوده است. در واقع نجفی معتقد است که اگر بخواهیم شاخص عملکرد شورا را استفاده از توانمندیها و ظرفیتها قرار دهیم، با توجه به ظرفیتها و پتانسیلهای موجود شورا موفق عمل کرده است. وی در مورد شورایعالی استانها نیز گفت: بهنظر میرسد این شورا دارای 2 نقش هماهنگکننده بین فعالیتهای شوراها و انتقالدهنده تجربیات مثبت شوراهای سراسر کشور به یکدیگر و همچنین پل ارتباطی میان شورا با کلانشهرهای کشور مجلس شورای اسلامی است تا بتواند ارتباطی سازنده بین مجموعه شوراهای کشور و مجموعه کلان مدیریتی کشور برقرار کند.